Info - Wörter mit sch: Unterschied zwischen den Versionen
NoSo (Diskussion | Beiträge) K (NoSo verschob die Seite Info - Wörter mit Sch/sch nach Info - Wörter mit sch, ohne dabei eine Weiterleitung anzulegen) |
NoSo (Diskussion | Beiträge) (Kap. 2.1, 2.2, 2.3 von den alten GO-Seiten übernommen und teilweise Korrigiert und überarbeitet) |
||
Zeile 1: | Zeile 1: | ||
{|style="width: 100%; text-align:center;" | {| style="width: 100%; text-align:center;" | ||
| [[Wörter mit | | [[Wörter mit sch | Zurück zur Themenseite: Wörter, die mit ''sch'' geschrieben werden]] | ||
|} | |} | ||
Zeile 21: | Zeile 21: | ||
Beispiele: | Beispiele: | ||
{| class="wikitable" | |||
|'''deutsch''' | |||
|'''dänisch, norwegisch, schwedisch''' | |||
|'''niederländisch''' | |||
|'''englisch''' | |||
|- | |||
|Fisch | |||
|fisk | |||
|vis | |||
|fish | |||
|- | |||
|frisch | |||
|frisk | |||
|vers | |||
|fresh | |||
|- | |||
|waschen | |||
|vaske, vaska | |||
|wassen | |||
|wash | |||
|} | |||
Die Laut- /Buchstabenfolgen ''sl, sm, sn'' und ''sw'' änderten sich in den nordischen Sprachen hingegen nicht. | Die Laut- /Buchstabenfolgen ''sl, sm, sn'' und ''sw'' änderten sich in den nordischen Sprachen hingegen nicht. | ||
Zeile 32: | Zeile 52: | ||
Althochdeutsche Wörter mit s+c bzw. s+k veränderten sich um die Jahrtausendwende in s+ch. Vermutlich änderte sich die Aussprache hin zum Sch-Laut erst nach dem 13./14. Jahrhundert. | Althochdeutsche Wörter mit s+c bzw. s+k veränderten sich um die Jahrtausendwende in s+ch. Vermutlich änderte sich die Aussprache hin zum Sch-Laut erst nach dem 13./14. Jahrhundert. | ||
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 40%; margin: auto;" | |||
|+Vergleich althochdeutsche und mittelhochdeutsche Schreibungen mit der heutigen Schreibung mit ''sch'' | |||
!style="background-color:#ff9966;width: 33%; text-align:center;"|'''Althochdeutsch''' | |||
!style="background-color:#ffcc99;width: 33%; text-align:center;"|'''Mittelhochdeutsch''' | |||
!style="background-color:#ffff00;width: 33%; text-align:center;"|'''heute''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966;"|thiuti'''sk''' | |||
|style="background-color:#ffcc99;"|tiut'''sch''' | |||
|style="background-color:#ffff00;"|deutsch | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966;"|fi'''sc''' | |||
|style="background-color:#ffcc99;"|vi'''sch''' | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Fisch | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|fla'''sc'''a | |||
|style="background-color:#ffcc99|vla'''sch'''e | |||
|style="background-color:#ffff00|Flasche | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|flei'''sc''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|vlei'''sch''' | |||
|style="background-color:#ffff00|Fleisch | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|fri'''sc''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|vri'''sch''' | |||
|style="background-color:#ffff00|frisch | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|menni'''sc'''o | |||
|style="background-color:#ffcc99|men'''sch'''e | |||
|style="background-color:#ffff00|Mensch | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|mi'''sk'''en | |||
|style="background-color:#ffcc99|mi'''sch'''en | |||
|style="background-color:#ffff00|mischen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|na'''sc'''ōn | |||
|style="background-color:#ffcc99|na'''sch'''en | |||
|style="background-color:#ffff00|naschen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|re'''sk'''i, ra'''sc'''o | |||
|style="background-color:#ffcc99|ra'''sch''' | |||
|style="background-color:#ffff00|rasch | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''āf | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''āf | |||
|style="background-color:#ffff00|Schaf | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''scarpf''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''ar(p)f | |||
|style="background-color:#ffff00|scharf | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''ouwōn | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''ouwen | |||
|style="background-color:#ffff00|schauen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''ūm | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''ūm, '''sch'''oum | |||
|style="background-color:#ffff00|Schaum | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sk'''īnan | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''īnen | |||
|style="background-color:#ffff00|scheinen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''skenken''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''enken | |||
|style="background-color:#ffff00|schenken | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''āri | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''œr(e) | |||
|style="background-color:#ffff00|Schere | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''scurgina''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''iun(e) | |||
|style="background-color:#ffff00|Scheune | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''skioban''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''ieben | |||
|style="background-color:#ffff00|schieben | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''skif, skef''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''if, '''sch'''ef | |||
|style="background-color:#ffff00|Schiff | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''skimpfen''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''impfen | |||
|style="background-color:#ffff00|schimpfen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''skirm''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''irm, '''sch'''erm | |||
|style="background-color:#ffff00|Schirm | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''ōni | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''œn(e) | |||
|style="background-color:#ffff00|schön | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''rīban | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''rīben | |||
|style="background-color:#ffff00|schreiben | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''rīan | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''rī(e)n | |||
|style="background-color:#ffff00|schreien | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''scuo(h)''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''uo(ch) | |||
|style="background-color:#ffff00|Schuh | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|'''scuola''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sch'''uol(e) | |||
|style="background-color:#ffff00|Schule | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|ta'''sc'''a | |||
|style="background-color:#ffcc99|ta'''sch'''e | |||
|style="background-color:#ffff00|Tasche | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|ti'''sc''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|ti'''sch''' | |||
|style="background-color:#ffff00|Tisch | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|wa'''sc'''an | |||
|style="background-color:#ffcc99|wa'''sch'''en | |||
|style="background-color:#ffff00|waschen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|wi'''sc''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|wi'''sch''' | |||
|style="background-color:#ffff00|wischen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ff9966|wun'''sc''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|wun'''sch''' | |||
|style="background-color:#ffff00|wünschen | |||
|} | |||
===Deutsche Wörter mit ''sch'' in nordischen Sprachen=== | |||
Wie die deutsche Sprache, so gehören auch die nordischen Sprachen (dänisch, norwegisch, schwedisch) zu den germanischen Sprachen. Wörter mit der Buchstabenfolge ''sch'' sucht man in diesen Sprachen jedoch vergebens. | |||
Während sich im hochdeutschen Sprachraum aus der Lautfolge [s]+[x] bzw. [s]+[k] der Laut [ʃ] und die Buchstabenfolge ''sch'' entwickelte, blieb in den nordgermanischen Sprachen die Lautfolge [s]+[k] erhalten. Ebenso blieben auch andere Konsonantenverbindungen mit [s] am Wortanfang ([s]+[l], [s]+[m], [s]+[n] und [s]+[v]) erhalten, die sich im hochdeutschen Sprachraum zum [ʃ] / ''sch'' entwickelten. Dies zeigt sich auch in den Ländernamen/Landessprachen von dänisch = dansk, norwegisch = norsk, Schweden/schwedisch = Sverige/svenska. | |||
Hier einige Beispielwörter aus dem Modellwortschatz, die im althochdeutschen mit ''sk'' geschrieben bzw. gesprochen wurden. Bei diesen Wörtern ist in den nordgermanischen Sprachen häufig die Schreibung mit sk'' erhalten geblieben. | |||
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 60%; margin: auto;" | |||
|+Althochdeutsche Wörter mit ''sc'' in nordischen Sprachen | |||
!style="background-color:#ffffff;width: 10%; text-align:center;"|'''Nr.''' | |||
!style="background-color:#ffff00;width: 18%; text-align:center;"|'''Wort''' | |||
!style="background-color:#ff9966;width: 18%; text-align:center;"|'''ahd''' | |||
!style="background-color:#00ff66;width: 18%; text-align:center;"|'''dänisch''' | |||
!style="background-color:#00ff99;width: 18%; text-align:center;"|'''schwedisch''' | |||
!style="background-color:#00ffcc;width: 18%; text-align:center;"|'''norwegisch''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|348 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|deutsch | |||
|style="background-color:#ff9966;"|thiuti'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ff66;"|ty'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ff99;"|ty'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|ty'''sk''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|190 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|falsch | |||
|style="background-color:#ff9966;"|(fel'''sk'''en) | |||
|style="background-color:#00ff66;"|fal'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ff99;"|fal'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|fal'''sk''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|119 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Fisch | |||
|style="background-color:#ff9966;"|fi'''sc''' | |||
|style="background-color:#00ff66;"|fi'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ff99;"|fi'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|fi'''sk''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|143 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Flasche | |||
|style="background-color:#ff9966;"|fla'''sc'''a | |||
|style="background-color:#00ff66;"|fla'''sk'''e | |||
|style="background-color:#00ff99;"|fla'''sk'''a | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|fla'''sk'''e | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|161 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|frisch | |||
|style="background-color:#ff9966;"|fri'''sc''' | |||
|style="background-color:#00ff66;"|fri'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ff99;"|fri'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|fri'''sk''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|191 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Mensch | |||
|style="background-color:#ff9966;"|menni'''sc'''o | |||
|style="background-color:#00ff66;"|menne'''sk'''e | |||
|style="background-color:#00ff99;"|männi'''sk'''a | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|menne'''sk'''e | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|116 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|naschen | |||
|style="background-color:#ff9966;"|na'''sc'''ōn | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sl'''ikke | |||
|style="background-color:#00ff99;"|äta | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|na'''sk'''e | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|120 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|rasch | |||
|style="background-color:#ff9966;"|re'''sk'''i, ra'''sc'''o | |||
|style="background-color:#00ff66;"|ra'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ff99;"|ra'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|ra'''sk''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|448 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schaffen | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sk'''ephen | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''abe | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''apa | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''ape | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|409 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schälen | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sk'''elen | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''rælle | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''al | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''relle | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|367 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|scharf | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''arpf | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''arp | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''arp | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''arpf | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|326 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schauen | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''ouwōn | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''ue | |||
|style="background-color:#00ff99;"|se | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|se | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|108 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Schaum | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''ūm | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''um | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''um | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''um | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|112 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|scheinen | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sk'''īnan | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''inne | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''ina | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''inne | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|295 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schenken | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sk'''enken | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''ænke | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''änka | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''jenke | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|428 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schieben | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sk'''ioban | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''ubbe | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''juta | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''yve | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|426 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schief | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sk'''ief | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''æv | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''ev | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''jev | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|488 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Schiff | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sk'''if, '''sk'''ef | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''ib | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''epp | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''ip | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|658 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schimpfen | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sk'''impfen | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''ælde ud | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''älla | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''jelle | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|379 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Schirm | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sk'''irm | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''ærm | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''ärm | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''jerm | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|153 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schneiden | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''s'''nīdan | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''ære | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''ära | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''jære | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|107 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schön | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''ōni | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''øn | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''ön | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|vakker | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|293 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Schrank | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''ranc | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''ab | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''åp | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''ap | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|531 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Schreck | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''ricken | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''ræk | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''räck | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''rekk | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|165 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schreiben | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''rīban | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''rive | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''riva | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''rive | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|334 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|schreien | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''rīan | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''rige | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''rika | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''rike | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|166 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Schrift | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''rift | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''rift | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''rift | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''rift | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|614 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Schuh | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''uo(h) | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''o | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''o | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''o | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|110 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Schule | |||
|style="background-color:#ff9966;"|'''sc'''uola | |||
|style="background-color:#00ff66;"|'''sk'''ole | |||
|style="background-color:#00ff99;"|'''sk'''ola | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|'''sk'''ole | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|117 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|Tasche | |||
|style="background-color:#ff9966;"|ta'''sc'''a | |||
|style="background-color:#00ff66;"|ta'''sk'''e | |||
|style="background-color:#00ff99;"|vä'''sk'''a | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|ve'''sk'''e | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|115 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|waschen | |||
|style="background-color:#ff9966;"|wa'''sc'''an | |||
|style="background-color:#00ff66;"|va'''sk'''e | |||
|style="background-color:#00ff99;"|va'''sk'''a | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|va'''sk'''e | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff;"|138 | |||
|style="background-color:#ffff00;"|wünschen | |||
|style="background-color:#ff9966;"|wun'''sc''' | |||
|style="background-color:#00ff66;"|øn'''sk'''e | |||
|style="background-color:#00ff99;"|ön'''sk'''a | |||
|style="background-color:#00ffcc;"|øn'''sk'''e | |||
|} | |||
In der folgenden Liste sind Beispielwörter aus dem Modellwortschatz mit ''sch'' aufgeführt, die erst später in den deutschen und nordischen Sprachraum gekommen sind. Diese wurden dort an die bestehende Schreibkonvention (sk) angepasst. | |||
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 60%; margin: auto;" | |||
|+An die nordische Schreibweise ''sk'' angepasste Wörter | |||
!style="background-color:#ffffff;width: 12%; text-align:center;"|'''Jh.''' | |||
!style="background-color:#ffff00;width: 22%; text-align:center;"|'''Wort''' | |||
!style="background-color:#00ff66;width: 22%; text-align:center;"|'''dänisch''' | |||
!style="background-color:#00ff99;width: 22%; text-align:center;"|'''schwedisch''' | |||
!style="background-color:#00ffcc;width: 22%; text-align:center;"|'''norwegisch''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|16.Jh. | |||
|style="background-color:#ffff00|katholisch | |||
|style="background-color:#00ff66|katol'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ff99|katol'''sk''' | |||
|style="background-color:#00ffcc|katol'''sk''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|17.Jh. | |||
|style="background-color:#ffff00|Maschine | |||
|style="background-color:#00ff66|ma'''sk'''ine | |||
|style="background-color:#00ff99|ma'''sk'''in | |||
|style="background-color:#00ffcc|ma'''sk'''in | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|16.Jh | |||
|style="background-color:#ffff00|Moschee | |||
|style="background-color:#00ff66|mo'''sk'''e | |||
|style="background-color:#00ff99|mo'''sk'''é | |||
|style="background-color:#00ffcc|mo'''sk'''é | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|15.Jh. | |||
|style="background-color:#ffff00|rutschen | |||
|style="background-color:#00ff66|glide | |||
|style="background-color:#00ff99|glida | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sk'''li | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|16.Jh. | |||
|style="background-color:#ffff00|scheuern | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sk'''rubbe | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sk'''ura | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sk'''ure | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|15.Jh. | |||
|style="background-color:#ffff00|schwierig | |||
|style="background-color:#00ff66|van'''sk'''elig | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sv'''årt | |||
|style="background-color:#00ffcc|van'''sk'''elig | |||
|} | |||
Alte Wörter, die im hochdeutschen mit ''schl'', ''schm'', ''schn'' und ''schw'' anfangen. Bei diesen Wörtern ist in den nordischen Sprachen ''sl, sm'' und ''sn'' erhalten. Die im hochdeutschen entwickelte Schreibung mit ''schw'' wird in den nordischen Sprachen zu ''sv''. Dies zeigt sich auch im Ländernamen von Schweden/schwedisch = Sverige/svenska. | |||
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 80%; margin: auto;" | |||
|+Wörter mit ''schl, schm, schn, schw'' in nordischen Sprachen mit ''sl, sm, sn, sw'' | |||
!style="background-color:#ffffff;width: 8%; text-align:center;"|'''Nr.''' | |||
!style="background-color:#ffff00;width: 17%; text-align:center;"|'''Wort''' | |||
!style="background-color:#ff9966;width: 17%; text-align:center;"|'''ahd''' | |||
!style="background-color:#ffcc99;width: 19%; text-align:center;"|'''mhd.''' | |||
!style="background-color:#00ff66;width: 17%; text-align:center;"|'''dänisch''' | |||
!style="background-color:#00ff99;width: 17%; text-align:center;"|'''schwedisch''' | |||
!style="background-color:#00ffcc;width: 17%; text-align:center;"|'''norwegisch''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|151 | |||
|style="background-color:#ffff00|schlagen | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''lahan | |||
|style="background-color:#ffcc99|slahen | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sl'''å | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sl'''å | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sl'''å | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|292 | |||
|style="background-color:#ffff00|schlank | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|slanc | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sl'''ank | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sl'''ank | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sl'''ank | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|152 | |||
|style="background-color:#ffff00|schlau | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|(nd. slū) | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sn'''u | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sl'''ug | |||
|style="background-color:#00ffcc|lur | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|247 | |||
|style="background-color:#ffff00|schleichen | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''līhhan | |||
|style="background-color:#ffcc99|slīchen | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sn'''ige | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sm'''yga | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sn'''ik | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|333 | |||
|style="background-color:#ffff00|Schleier | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|sleiger, sloiger | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sl'''ør | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sl'''öja | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sl'''ør | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|477 | |||
|style="background-color:#ffff00|schleppen | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|(nd. slēpen) | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sl'''æbe | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sl'''äpa | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sl'''epe | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|211 | |||
|style="background-color:#ffff00|schleudern | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|(nd. slūder) | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sl'''ynge | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sl'''unga | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sl'''enge | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|435 | |||
|style="background-color:#ffff00|schließen | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''liozan | |||
|style="background-color:#ffcc99|sliezen | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sl'''utte | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sl'''uta | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sl'''utte | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|489 | |||
|style="background-color:#ffff00|schlimm | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''limb | |||
|style="background-color:#ffcc99|slim(p) | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sl'''em | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sv'''år | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sl'''em | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|514 | |||
|style="background-color:#ffff00|Schloss | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''lōz, '''s'''loz | |||
|style="background-color:#ffcc99|slōz | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sl'''ot | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sl'''ott | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sl'''ott | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|541 | |||
|style="background-color:#ffff00|schlucken | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|sluken | |||
|style="background-color:#00ff66|synke | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sl'''uka | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sv'''elge | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|422 | |||
|style="background-color:#ffff00|schmeißen | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''mīzan | |||
|style="background-color:#ffcc99|smīzen | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sm'''ide | |||
|style="background-color:#00ff99|kasta | |||
|style="background-color:#00ffcc|kaste | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|440 | |||
|style="background-color:#ffff00|schmieren | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''mirwen | |||
|style="background-color:#ffcc99|smern | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sm'''øre | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sm'''örja | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sm'''ør | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|557 | |||
|style="background-color:#ffff00|Schmutz | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sn'''avs | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sm'''uts | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sm'''uss | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|467 | |||
|style="background-color:#ffff00|schnappen | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''naben | |||
|style="background-color:#ffcc99|snappen | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sn'''appe | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sn'''appa | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sn'''appe | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|699 | |||
|style="background-color:#ffff00|Schnee | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''nēo | |||
|style="background-color:#ffcc99|snē | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sn'''e | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sn'''ö | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sn'''ø | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|470 | |||
|style="background-color:#ffff00|schnell | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''nel | |||
|style="background-color:#ffcc99|snel | |||
|style="background-color:#00ff66|hurtig | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sn'''app | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sn'''ar | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|398 | |||
|style="background-color:#ffff00|Schnur | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''nuor, '''s'''nōr | |||
|style="background-color:#ffcc99|snuor | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sn'''or | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sn'''öre | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sn'''or | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|258 | |||
|style="background-color:#ffff00|schwach | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|swach | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sv'''ag | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sv'''ag | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sv'''ak | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|317 | |||
|style="background-color:#ffff00|schwarz | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''warz | |||
|style="background-color:#ffcc99|swarz | |||
|style="background-color:#00ff66|sort | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sv'''art | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sv'''art | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|399 | |||
|style="background-color:#ffff00|schwer | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''wāri | |||
|style="background-color:#ffcc99|swāre, swœre | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sv'''ær | |||
|style="background-color:#00ff99|'''sv'''år | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sv'''ær | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|493 | |||
|style="background-color:#ffff00|schwimmen | |||
|style="background-color:#ff9966|'''s'''wimman | |||
|style="background-color:#ffcc99|swimmen | |||
|style="background-color:#00ff66|'''sv'''ømme | |||
|style="background-color:#00ff99|simma | |||
|style="background-color:#00ffcc|'''sv'''ømme | |||
|} | |||
<div style="font-size: 0.9em"> | |||
'''Anmerkung zu den Übersetzungen:''' Für viele Wörter gibt es – je nach Bedeutung – unterschiedliche Übersetzungen. Bei den hier aufgeführten Übersetzungen wurde jene gewählt, die von der Schreibung her zu den althochdeutschen Wörtern passen und auch heute noch in der Alltagssprache verwendet werden. Diese Auswahl wurde auch dann beibehalten, wenn sich in der Fremdsprache eine Bedeutungsverschiebung ergeben hat.</div> | |||
===Deutsche Wörter mit ''sch'' im Niederländischen=== | |||
Die niederländische Sprache hat wie die deutsche Sprache ihre Wurzeln im Germanischen. Sie ist eng verwandt mit den niederdeutschen Dialekten. | |||
Wörter, die im althochdeutschen mit ''sk'' bzw. ''sc'' geschrieben wurden, haben im Niederländischen unterschiedliche Entwicklungen vollzogen, die in den folgenden Tabellen beschrieben werden. In diese Tabellen wurden auch Wörter aus dem Modellwortschatz aufgenommen, die erst später in die niederländische Sprache aufgenommen wurden. In den folgenden Tabellen fehlt in diesen Fällen der Eintrag in der althochdeutschen Spalte. | |||
'''1. Wörter mit ''sch' am Wortanfang''' (im Althochdeutschen mit ''sc'' bzw. ''sk'') werden im Niederländischen heute häufig – wie im Deutschen – mit ''sch'' geschrieben. | |||
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 60%; margin: auto;" | |||
|+Vergleich der deutschen Wörter mit ''sch'' und der niederländischen Schreibung | |||
!style="background-color:#ffffff;width: 12%; text-align:center;"|'''Nr.''' | |||
!style="background-color:#ff9966;width: 22%; text-align:center;"|'''ahd.''' | |||
!style="background-color:#ffcc99;width: 22%; text-align:center;"|'''mhd.''' | |||
!style="background-color:#ffff00;width: 22%; text-align:center;"|'''Wort''' | |||
!style="background-color:#ccffff;width: 22%; text-align:center;"|'''Niederländisch''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|106 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''āf | |||
|style="background-color:#ffcc99|schāf | |||
|style="background-color:#ffff00|Schaf | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''aap | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|448 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#ffff00|schaffen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''eppen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|409 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#ffff00|schälen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''illen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|367 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''arpf | |||
|style="background-color:#ffcc99|schar(p)f | |||
|style="background-color:#ffff00|scharf | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''erp | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|108 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''ūm | |||
|style="background-color:#ffcc99|schūm, schoum | |||
|style="background-color:#ffff00|Schaum | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''uim | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|112 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sk'''īnan | |||
|style="background-color:#ffcc99|schīnen | |||
|style="background-color:#ffff00|scheinen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''ijnen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|295 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sk'''enken | |||
|style="background-color:#ffcc99|schenken | |||
|style="background-color:#ffff00|schenken | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''enken | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|109 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''āri | |||
|style="background-color:#ffcc99|schœr(e) | |||
|style="background-color:#ffff00|Schere | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''aar | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|331 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#ffff00|scheuern | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''uren | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|111 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''urgina | |||
|style="background-color:#ffcc99|schiun(e) | |||
|style="background-color:#ffff00|Scheune | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''uur | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|428 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sk'''ioban | |||
|style="background-color:#ffcc99|schieben | |||
|style="background-color:#ffff00|schieben | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''uiven | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|426 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|schief | |||
|style="background-color:#ffff00|schief | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''eef | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|488 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sk'''if, '''sk'''ef | |||
|style="background-color:#ffcc99|schif, schef | |||
|style="background-color:#ffff00|Schiff | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''ip | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|658 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sk'''impfen | |||
|style="background-color:#ffcc99|schimpfen | |||
|style="background-color:#ffff00|schimpfen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''elden | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|531 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#ffff00|Schreck | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''rik | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|165 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''rīban | |||
|style="background-color:#ffcc99|schrīben | |||
|style="background-color:#ffff00|schreiben | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''rijven | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|334 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''rīan | |||
|style="background-color:#ffcc99|schrī(e)n | |||
|style="background-color:#ffff00|schreien | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''reeuwen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|166 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#ffff00|Schrift | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''rift | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|614 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''uo(h) | |||
|style="background-color:#ffcc99|schuo(ch) | |||
|style="background-color:#ffff00|Schuh | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''oen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|110 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sc'''uola | |||
|style="background-color:#ffcc99|schuol(e) | |||
|style="background-color:#ffff00|Schule | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sch'''ool | |||
|} | |||
'''2. Wörter mit ''sch'' im Wortinneren bzw. am Wortende''' (im Althochdeutschen mit ''sc'' bzw. ''sk'') werden im Niederländischen heute häufig nur mit ''s'' geschrieben. | |||
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 60%; margin: auto;" | |||
|+Wörter mit ''sch'' im Wortinneren und am Wortende | |||
!style="background-color:#ffffff;width: 12%; text-align:center;"|'''Nr.''' | |||
!style="background-color:#ff9966;width: 22%; text-align:center;"|'''ahd.''' | |||
!style="background-color:#ffcc99;width: 22%; text-align:center;"|'''mhd.''' | |||
!style="background-color:#ffff00;width: 22%; text-align:center;"|'''Wort''' | |||
!style="background-color:#ccffff;width: 22%; text-align:center;"|'''Niederländisch''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|348 | |||
|style="background-color:#ff9966|thiuti'''sk''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|tiutsch | |||
|style="background-color:#ffff00|deutsch | |||
|style="background-color:#ccffff|Duit'''s''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|119 | |||
|style="background-color:#ff9966|fi'''sc''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|visch | |||
|style="background-color:#ffff00|Fisch | |||
|style="background-color:#ccffff|vi'''s''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|143 | |||
|style="background-color:#ff9966|fla'''sc'''a | |||
|style="background-color:#ffcc99|vlasche | |||
|style="background-color:#ffff00|Flasche | |||
|style="background-color:#ccffff|fle'''s''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|144 | |||
|style="background-color:#ff9966|flei'''sc''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|vleisch | |||
|style="background-color:#ffff00|Fleisch | |||
|style="background-color:#ccffff|vlee'''s''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|161 | |||
|style="background-color:#ff9966|fri'''sc''' | |||
|style="background-color:#ffcc99|vrisch | |||
|style="background-color:#ffff00|frisch | |||
|style="background-color:#ccffff|ver'''s''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|626 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|geriusche | |||
|style="background-color:#ffff00|Geräusch | |||
|style="background-color:#ccffff|gerui'''s''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|191 | |||
|style="background-color:#ff9966|menni'''sc'''o | |||
|style="background-color:#ffcc99|mensche | |||
|style="background-color:#ffff00|Mensch | |||
|style="background-color:#ccffff|men'''s''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|695 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#ffff00|Moschee | |||
|style="background-color:#ccffff|mo'''sk'''ee | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|116 | |||
|style="background-color:#ff9966|na'''sc'''ōn | |||
|style="background-color:#ffcc99|naschen | |||
|style="background-color:#ffff00|naschen | |||
|style="background-color:#ccffff|na'''s'''jen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|117 | |||
|style="background-color:#ff9966|ta'''sc'''a | |||
|style="background-color:#ffcc99|tasche | |||
|style="background-color:#ffff00|Tasche | |||
|style="background-color:#ccffff|ta'''s''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|115 | |||
|style="background-color:#ff9966|wa'''sc'''an | |||
|style="background-color:#ffcc99|waschen | |||
|style="background-color:#ffff00|waschen | |||
|style="background-color:#ccffff|wa'''ss'''en | |||
|} | |||
'''3. Wörter im Althochdeutschen mit ''sl, sm'' und ''sn'' am Wortanfang''' werden im Niederländischen wie im Althochdeutschen geschrieben. Hier hat sich die althochdeutsche und mittelhochdeutsche Lautung und Schreibung erhalten. Die spätere Vereinheitlichung im Deutschen zur Sch-Schreibung am Wortanfang wurde im Niederländischen nicht mitgemacht. Dies entspricht der niederdeutschen Die Lautung [s]+[t] und [s]+[p]. | |||
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 60%; margin: auto;" | |||
|+Wörter mit ''schl, schm, schn, schw'' in nordischen Sprachen mit ''sl, sm, sn, sw'' | |||
!style="background-color:#ffffff;width: 12%; text-align:center;"|'''Nr.''' | |||
!style="background-color:#ff9966;width: 22%; text-align:center;"|'''ahd.''' | |||
!style="background-color:#ffcc99;width: 22%; text-align:center;"|'''mhd.''' | |||
!style="background-color:#ffff00;width: 22%; text-align:center;"|'''Wort''' | |||
!style="background-color:#ccffff;width: 22%; text-align:center;"|'''Niederländisch''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|150 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sl'''āfan | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sl'''āfen | |||
|style="background-color:#ffff00|schlafen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''apen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|151 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sl'''ahan | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sl'''ahen | |||
|style="background-color:#ffff00|schlagen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''aan | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|292 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sl'''anc | |||
|style="background-color:#ffff00|schlank | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''ank | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|152 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#ffff00|schlau | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''im | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|237 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#ffff00|schlecht | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''echt | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|247 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sl'''īhhan | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sl'''īchen | |||
|style="background-color:#ffff00|schleichen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''uipen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|333 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sl'''eiger, '''sl'''oiger | |||
|style="background-color:#ffff00|Schleier | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''uier | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|477 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#ffff00|schleppen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''epen | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|211 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99| | |||
|style="background-color:#ffff00|schleudern | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''ingeren | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|435 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sl'''iozan | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sl'''iezen | |||
|style="background-color:#ffff00|schließen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''uiten | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|514 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sl'''ōz, '''sl'''oz | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sl'''ōz | |||
|style="background-color:#ffff00|Schloss | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''ot | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|541 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sl'''uken | |||
|style="background-color:#ffff00|schlucken | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sl'''ikken | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|422 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sm'''īzan | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sm'''īzen | |||
|style="background-color:#ffff00|schmeißen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sm'''ijten | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|440 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sm'''irwen | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sm'''ern | |||
|style="background-color:#ffff00|schmieren | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sm'''eren | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|699 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sn'''ēo | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sn'''ē | |||
|style="background-color:#ffff00|Schnee | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sn'''eeuw | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|153 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sn'''īdan | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sn'''īden | |||
|style="background-color:#ffff00|schneiden | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sn'''ijden | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|470 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sn'''el | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sn'''el | |||
|style="background-color:#ffff00|schnell | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sn'''el | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|398 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sn'''uor, '''sn'''ōr | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sn'''uor | |||
|style="background-color:#ffff00|Schnur | |||
|style="background-color:#ccffff|'''sn'''oer | |||
|} | |||
'''4. Wörter im Althochdeutschen mit ''sw'' am Wortanfang''' werden im Niederländischen häufig mit ''zw'' geschrieben. | |||
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 60%; margin: auto;" | |||
|+Wörter mit ''schw'' am Wortanfang | |||
!style="background-color:#ffffff;width: 12%; text-align:center;"|'''Nr.''' | |||
!style="background-color:#ff9966;width: 22%; text-align:center;"|'''ahd.''' | |||
!style="background-color:#ffcc99;width: 22%; text-align:center;"|'''mhd.''' | |||
!style="background-color:#ffff00;width: 22%; text-align:center;"|'''Wort''' | |||
!style="background-color:#ccffff;width: 22%; text-align:center;"|'''Niederländisch''' | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|258 | |||
|style="background-color:#ff9966| | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sw'''ach | |||
|style="background-color:#ffff00|schwach | |||
|style="background-color:#ccffff|'''zw'''ak | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|317 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sw'''arz | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sw'''arz | |||
|style="background-color:#ffff00|schwarz | |||
|style="background-color:#ccffff|'''zw'''art | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|399 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sw'''āri | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sw'''āre, '''sw'''œre | |||
|style="background-color:#ffff00|schwer | |||
|style="background-color:#ccffff|'''zw'''aar | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|209 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sw'''ester, soster | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sw'''ester | |||
|style="background-color:#ffff00|Schwester | |||
|style="background-color:#ccffff|zuster | |||
|- | |||
|style="background-color:#ffffff|493 | |||
|style="background-color:#ff9966|'''sw'''imman | |||
|style="background-color:#ffcc99|'''sw'''immen | |||
|style="background-color:#ffff00|schwimmen | |||
|style="background-color:#ccffff|'''zw'''emmen | |||
|} | |||
=== | |||
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 60%; margin: auto;" | |||
|+Wörter mit ''schw'' am Wortanfang | |||
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 60%; margin: auto;" | |||
|+Wörter mit ''schw'' am Wortanfang |
Version vom 16. Januar 2023, 01:46 Uhr
Zurück zur Themenseite: Wörter, die mit sch geschrieben werden |
Herkunft der Wörter mit sch
Wir können uns die Entwicklung der Buchstabenfolge sch nur indirekt aus wenigen althochdeutschen Quellen erschließen.
Belegt ist, dass viele Wörter, die später mit sch geschrieben wurden, im althochdeutschen mit sc bzw. sk verschriftet wurden. Die Folge sk wurde als [s][k] gesprochen, so wie in heute in den Fremdwörtern Skonto oder Skala. Die Folge sc wurde vermutlich mit stimmlosen [s] und einem Rachenlaut [x] wie in Bach. Nach hellen Vokalen wurde [ç] gesprochen, wie in Teich.
Beide Laute wurden bereits in althochdeutscher Zeit (850 bis 1050 n. Ch.) mit der Buchstabenfolge ch verschriftet. Daraus ergab sich dann die Buchstabenfolge s+ch für die Laute [s]+[x] bzw. [s]+ [ç].
Sprachlich wurden diese Laute zunehmend weicher und als ein Laut gesprochen. Daraus ergab sich der Laut [ʃ] für die Buchstabenfolge s+ch.
Anders verlief die Entwicklung der Lautfolgen [s] (stimmlos) in Kombination mit den Konsonanten [l], [m], [n] und [v] (gesprochen wie in Waage). Diese Schreibungen (sl, sm, sn, sw) blieben bis in die neuhochdeutsche Zeit (1050 bis 1450 n. Ch.) erhalten. Sie wurden erst in späterer Zeit an die Schreibung mit „sch“ angepasst.
Wörter, die nach dem 15. Jahrhundert in die deutsche Hochsprache übernommen wurden, passten sich an die bis dahin entwickelte Aussprache [ʃ] und Schreibung sch an.
Interessant sind die Vergleiche mit anderen Sprachen. Wörter germanischen Ursprungs wurden in den nordgermanischen Sprachen wie im Althochdeutschen mit sk verschriftet und dort wie [s]+[k] gesprochen. In niederdeutschen Dialekten und in der niederländischen Sprache setzte sich die reduzierte Aussprache [s] durch. Im englischen hingegen wurde [ʃ] gesprochen und sh (h als Verkürzung von ch) geschrieben.
Beispiele:
deutsch | dänisch, norwegisch, schwedisch | niederländisch | englisch |
Fisch | fisk | vis | fish |
frisch | frisk | vers | fresh |
waschen | vaske, vaska | wassen | wash |
Die Laut- /Buchstabenfolgen sl, sm, sn und sw änderten sich in den nordischen Sprachen hingegen nicht.
Auch in niederdeutschen Dialekten blieben die Lautfolgen [s]+[l]/[m]/[n]/[v] lange erhalten. Bis heute blieben die Folgen [s]+[p] sowie [s]+[t] in Norddeutschland erhalten. Sie machten die Schreibentwicklung zum [ʃ] nicht mit, Beispiel Stein: norddeutsch: [staɪn], hochdeutsch [ʃtaɪn].
Im süddeutschen Raum hingegen setzte sich in vielen Wörtern die Aussprache mit [ʃ] an Stelle von [s] durch. Beispiel Wurst: süddeutsch [vuaʃt], hochdeutsch [vurst].
Wörterlisten
Althochdeutsche Wörter mit sc und sk
Althochdeutsche Wörter mit s+c bzw. s+k veränderten sich um die Jahrtausendwende in s+ch. Vermutlich änderte sich die Aussprache hin zum Sch-Laut erst nach dem 13./14. Jahrhundert.
Althochdeutsch | Mittelhochdeutsch | heute |
---|---|---|
thiutisk | tiutsch | deutsch |
fisc | visch | Fisch |
flasca | vlasche | Flasche |
fleisc | vleisch | Fleisch |
frisc | vrisch | frisch |
mennisco | mensche | Mensch |
misken | mischen | mischen |
nascōn | naschen | naschen |
reski, rasco | rasch | rasch |
scāf | schāf | Schaf |
scarpf | schar(p)f | scharf |
scouwōn | schouwen | schauen |
scūm | schūm, schoum | Schaum |
skīnan | schīnen | scheinen |
skenken | schenken | schenken |
scāri | schœr(e) | Schere |
scurgina | schiun(e) | Scheune |
skioban | schieben | schieben |
skif, skef | schif, schef | Schiff |
skimpfen | schimpfen | schimpfen |
skirm | schirm, scherm | Schirm |
scōni | schœn(e) | schön |
scrīban | schrīben | schreiben |
scrīan | schrī(e)n | schreien |
scuo(h) | schuo(ch) | Schuh |
scuola | schuol(e) | Schule |
tasca | tasche | Tasche |
tisc | tisch | Tisch |
wascan | waschen | waschen |
wisc | wisch | wischen |
wunsc | wunsch | wünschen |
Deutsche Wörter mit sch in nordischen Sprachen
Wie die deutsche Sprache, so gehören auch die nordischen Sprachen (dänisch, norwegisch, schwedisch) zu den germanischen Sprachen. Wörter mit der Buchstabenfolge sch sucht man in diesen Sprachen jedoch vergebens.
Während sich im hochdeutschen Sprachraum aus der Lautfolge [s]+[x] bzw. [s]+[k] der Laut [ʃ] und die Buchstabenfolge sch entwickelte, blieb in den nordgermanischen Sprachen die Lautfolge [s]+[k] erhalten. Ebenso blieben auch andere Konsonantenverbindungen mit [s] am Wortanfang ([s]+[l], [s]+[m], [s]+[n] und [s]+[v]) erhalten, die sich im hochdeutschen Sprachraum zum [ʃ] / sch entwickelten. Dies zeigt sich auch in den Ländernamen/Landessprachen von dänisch = dansk, norwegisch = norsk, Schweden/schwedisch = Sverige/svenska.
Hier einige Beispielwörter aus dem Modellwortschatz, die im althochdeutschen mit sk geschrieben bzw. gesprochen wurden. Bei diesen Wörtern ist in den nordgermanischen Sprachen häufig die Schreibung mit sk erhalten geblieben.
Nr. | Wort | ahd | dänisch | schwedisch | norwegisch |
---|---|---|---|---|---|
348 | deutsch | thiutisk | tysk | tysk | tysk |
190 | falsch | (felsken) | falsk | falsk | falsk |
119 | Fisch | fisc | fisk | fisk | fisk |
143 | Flasche | flasca | flaske | flaska | flaske |
161 | frisch | frisc | frisk | frisk | frisk |
191 | Mensch | mennisco | menneske | människa | menneske |
116 | naschen | nascōn | slikke | äta | naske |
120 | rasch | reski, rasco | rask | rask | rask |
448 | schaffen | skephen | skabe | skapa | skape |
409 | schälen | skelen | skrælle | skal | skrelle |
367 | scharf | scarpf | skarp | skarp | skarpf |
326 | schauen | scouwōn | skue | se | se |
108 | Schaum | scūm | skum | skum | skum |
112 | scheinen | skīnan | skinne | skina | skinne |
295 | schenken | skenken | skænke | skänka | skjenke |
428 | schieben | skioban | skubbe | skjuta | skyve |
426 | schief | skief | skæv | skev | skjev |
488 | Schiff | skif, skef | skib | skepp | skip |
658 | schimpfen | skimpfen | skælde ud | skälla | skjelle |
379 | Schirm | skirm | skærm | skärm | skjerm |
153 | schneiden | snīdan | skære | skära | skjære |
107 | schön | scōni | skøn | skön | vakker |
293 | Schrank | scranc | skab | skåp | skap |
531 | Schreck | scricken | skræk | skräck | skrekk |
165 | schreiben | scrīban | skrive | skriva | skrive |
334 | schreien | scrīan | skrige | skrika | skrike |
166 | Schrift | scrift | skrift | skrift | skrift |
614 | Schuh | scuo(h) | sko | sko | sko |
110 | Schule | scuola | skole | skola | skole |
117 | Tasche | tasca | taske | väska | veske |
115 | waschen | wascan | vaske | vaska | vaske |
138 | wünschen | wunsc | ønske | önska | ønske |
In der folgenden Liste sind Beispielwörter aus dem Modellwortschatz mit sch aufgeführt, die erst später in den deutschen und nordischen Sprachraum gekommen sind. Diese wurden dort an die bestehende Schreibkonvention (sk) angepasst.
Jh. | Wort | dänisch | schwedisch | norwegisch |
---|---|---|---|---|
16.Jh. | katholisch | katolsk | katolsk | katolsk |
17.Jh. | Maschine | maskine | maskin | maskin |
16.Jh | Moschee | moske | moské | moské |
15.Jh. | rutschen | glide | glida | skli |
16.Jh. | scheuern | skrubbe | skura | skure |
15.Jh. | schwierig | vanskelig | svårt | vanskelig |
Alte Wörter, die im hochdeutschen mit schl, schm, schn und schw anfangen. Bei diesen Wörtern ist in den nordischen Sprachen sl, sm und sn erhalten. Die im hochdeutschen entwickelte Schreibung mit schw wird in den nordischen Sprachen zu sv. Dies zeigt sich auch im Ländernamen von Schweden/schwedisch = Sverige/svenska.
Nr. | Wort | ahd | mhd. | dänisch | schwedisch | norwegisch |
---|---|---|---|---|---|---|
151 | schlagen | slahan | slahen | slå | slå | slå |
292 | schlank | slanc | slank | slank | slank | |
152 | schlau | (nd. slū) | snu | slug | lur | |
247 | schleichen | slīhhan | slīchen | snige | smyga | snik |
333 | Schleier | sleiger, sloiger | slør | slöja | slør | |
477 | schleppen | (nd. slēpen) | slæbe | släpa | slepe | |
211 | schleudern | (nd. slūder) | slynge | slunga | slenge | |
435 | schließen | sliozan | sliezen | slutte | sluta | slutte |
489 | schlimm | slimb | slim(p) | slem | svår | slem |
514 | Schloss | slōz, sloz | slōz | slot | slott | slott |
541 | schlucken | sluken | synke | sluka | svelge | |
422 | schmeißen | smīzan | smīzen | smide | kasta | kaste |
440 | schmieren | smirwen | smern | smøre | smörja | smør |
557 | Schmutz | snavs | smuts | smuss | ||
467 | schnappen | snaben | snappen | snappe | snappa | snappe |
699 | Schnee | snēo | snē | sne | snö | snø |
470 | schnell | snel | snel | hurtig | snapp | snar |
398 | Schnur | snuor, snōr | snuor | snor | snöre | snor |
258 | schwach | swach | svag | svag | svak | |
317 | schwarz | swarz | swarz | sort | svart | svart |
399 | schwer | swāri | swāre, swœre | svær | svår | svær |
493 | schwimmen | swimman | swimmen | svømme | simma | svømme |
Deutsche Wörter mit sch im Niederländischen
Die niederländische Sprache hat wie die deutsche Sprache ihre Wurzeln im Germanischen. Sie ist eng verwandt mit den niederdeutschen Dialekten.
Wörter, die im althochdeutschen mit sk bzw. sc geschrieben wurden, haben im Niederländischen unterschiedliche Entwicklungen vollzogen, die in den folgenden Tabellen beschrieben werden. In diese Tabellen wurden auch Wörter aus dem Modellwortschatz aufgenommen, die erst später in die niederländische Sprache aufgenommen wurden. In den folgenden Tabellen fehlt in diesen Fällen der Eintrag in der althochdeutschen Spalte.
1. Wörter mit sch' am Wortanfang (im Althochdeutschen mit sc bzw. sk) werden im Niederländischen heute häufig – wie im Deutschen – mit sch geschrieben.
Nr. | ahd. | mhd. | Wort | Niederländisch |
---|---|---|---|---|
106 | scāf | schāf | Schaf | schaap |
448 | schaffen | scheppen | ||
409 | schälen | schillen | ||
367 | scarpf | schar(p)f | scharf | scherp |
108 | scūm | schūm, schoum | Schaum | schuim |
112 | skīnan | schīnen | scheinen | schijnen |
295 | skenken | schenken | schenken | schenken |
109 | scāri | schœr(e) | Schere | schaar |
331 | scheuern | schuren | ||
111 | scurgina | schiun(e) | Scheune | schuur |
428 | skioban | schieben | schieben | schuiven |
426 | schief | schief | scheef | |
488 | skif, skef | schif, schef | Schiff | schip |
658 | skimpfen | schimpfen | schimpfen | schelden |
531 | Schreck | schrik | ||
165 | scrīban | schrīben | schreiben | schrijven |
334 | scrīan | schrī(e)n | schreien | schreeuwen |
166 | Schrift | schrift | ||
614 | scuo(h) | schuo(ch) | Schuh | schoen |
110 | scuola | schuol(e) | Schule | school |
2. Wörter mit sch im Wortinneren bzw. am Wortende (im Althochdeutschen mit sc bzw. sk) werden im Niederländischen heute häufig nur mit s geschrieben.
Nr. | ahd. | mhd. | Wort | Niederländisch |
---|---|---|---|---|
348 | thiutisk | tiutsch | deutsch | Duits |
119 | fisc | visch | Fisch | vis |
143 | flasca | vlasche | Flasche | fles |
144 | fleisc | vleisch | Fleisch | vlees |
161 | frisc | vrisch | frisch | vers |
626 | geriusche | Geräusch | geruis | |
191 | mennisco | mensche | Mensch | mens |
695 | Moschee | moskee | ||
116 | nascōn | naschen | naschen | nasjen |
117 | tasca | tasche | Tasche | tas |
115 | wascan | waschen | waschen | wassen |
3. Wörter im Althochdeutschen mit sl, sm und sn am Wortanfang werden im Niederländischen wie im Althochdeutschen geschrieben. Hier hat sich die althochdeutsche und mittelhochdeutsche Lautung und Schreibung erhalten. Die spätere Vereinheitlichung im Deutschen zur Sch-Schreibung am Wortanfang wurde im Niederländischen nicht mitgemacht. Dies entspricht der niederdeutschen Die Lautung [s]+[t] und [s]+[p].
Nr. | ahd. | mhd. | Wort | Niederländisch |
---|---|---|---|---|
150 | slāfan | slāfen | schlafen | slapen |
151 | slahan | slahen | schlagen | slaan |
292 | slanc | schlank | slank | |
152 | schlau | slim | ||
237 | schlecht | slecht | ||
247 | slīhhan | slīchen | schleichen | sluipen |
333 | sleiger, sloiger | Schleier | sluier | |
477 | schleppen | slepen | ||
211 | schleudern | slingeren | ||
435 | sliozan | sliezen | schließen | sluiten |
514 | slōz, sloz | slōz | Schloss | slot |
541 | sluken | schlucken | slikken | |
422 | smīzan | smīzen | schmeißen | smijten |
440 | smirwen | smern | schmieren | smeren |
699 | snēo | snē | Schnee | sneeuw |
153 | snīdan | snīden | schneiden | snijden |
470 | snel | snel | schnell | snel |
398 | snuor, snōr | snuor | Schnur | snoer |
4. Wörter im Althochdeutschen mit sw am Wortanfang werden im Niederländischen häufig mit zw geschrieben.
Nr. | ahd. | mhd. | Wort | Niederländisch |
---|---|---|---|---|
258 | swach | schwach | zwak | |
317 | swarz | swarz | schwarz | zwart |
399 | swāri | swāre, swœre | schwer | zwaar |
209 | swester, soster | swester | Schwester | zuster |
493 | swimman | swimmen | schwimmen | zwemmen |